Na wyprawę po wieluńskich kinach zaprasza Malwina Paroń z Wieluńskiego Domu Kultury. Tekst opracowano na podstawie publikacji profesora Tadeusza Olejnika: „Leksykon miasta Wieluń” oraz „Monografia Wielunia”. (*fotografia tytułowa pochodzi z publikacji „Wieluń na dawnych pocztówkach” autorstwa Jana Książka)

Początek kina w Wieluniu

Historia pierwszego wieluńskiego kinematografu sięga roku 1918. W tym czasie Teofil Malatyński i Lejzer Berkowicz wystąpili do Rady Miejskiej z propozycją wyremontowania sali widowiskowej OSP przy ul. Ratuszowej. W zamian za wyremontowanie sali zaproponowano dzierżawę na okres 18 lat. Rada Miejska nie przyjęła jednak projektu. Co ciekawe jeszcze w tym samym roku pod tę samą działalność lokal wydzierżawiono Stasiakowi i Kłaczyńskiemu. W zamian za wynajęcie sali do kasy miejskiej miało wpływać 10 % za bilety wstępu na seanse filmowe.

W ten sposób powstało w Wieluniu kino „Polonia”. Od roku 1924 współwłaścicielem kina został ówczesny burmistrz Wielunia Kazimierz Oraczewski. W 1926 roku przeprowadzono remont kina i niedługo po tym prowadzenie przekazano M. Ziemskiemu i S. Pisarskiemu, którzy zarządzali obiektem tylko rok. W roku 1928 kino „Polonia” zmieniło nazwę na „Goplana”, a wraz ze zmianą nazwy zmieniono również administratorów obiektu. Nowymi zarządcami zostali Stefania Chmielewska oraz Kazimierz Oraczewski.       

Zarządcy kina „Goplana” często byli zmieniani. Już w 1929 roku koncesję na prowadzenie kina otrzymali F. Szczęsny oraz żona burmistrza, Barbara Oraczewska. Chociaż burmistrz Wielunia, Kazimierz Oraczewski zajmował stanowisko do 1929 r. był współwłaścicielem aż do 1934 r. Ówczesne kino posiadało 250 miejsc. W tym czasie była to największa sala zebrań w Wieluniu i służyła również jako scena dla amatorskich grup teatralnych działających w mieście. „Goplana” funkcjonowała w Wieluniu do 31 sierpnia 1939 r. dzień później, 1 września podczas nalotu lotniczego budynek został zniszczony.

Niedługo po otwarciu kina „Polonia” Jan Stasiak otworzył przy ul. Palestranckiej kino „Miraż”, które mogło pomieścić 120 osób. Początek działalności przypadł na rok 1921, kino było nieme, a podkład stanowiła muzyka wykonywana na fortepianie oraz skrzypcach przez Stefanię Grabińską.

W 1926 r. „Miraż” został przeniesiony do innego lokalu przy ul. Narutowicza gdzie mieściło się 240 osób. Opłakany stan obiektu zmusił właściciela do poszukiwań nowej siedziby, która powstała przy przy ul. Panieńskie. Dwa lata później otwarto tam nową salę kinową. Dawne kino „Miraż” otrzymało nazwę „Hel” i podobnie jak w przypadku „Goplany” w momencie wybuchu II wojny światowej właściciele zmuszeni byli do jego zamknięcia.

Lata powojenne

Po wojnie, w 1945 r. w Wieluniu otwarto kolejne kino „Wolność”. Opowieści o działalności kina można do dnia dzisiejszego usłyszeć z ust mieszkańców Wielunia i okolicznych miejscowości. Mieściło się przy ul. Wojska Polskiego w dawnym budynku Rady Powiatowej PW i WF. Aktualnie jest to budynek zajmowany przez Warsztaty Gastronomiczne.

Jako nowa instytucja kulturalno-rozrywkowa, w mocno zniszczonym powojennym mieście cieszyła się dużym zainteresowaniem.

Władze polityczne wykorzystywały kino do masowego szerzenia propagandy. Przed każdym seansem wyświetlano kilkominutową Polską Kronikę Filmową prezentującą osiągnięcia np. Polski Ludowej czy Związku Radzieckiego. W roku 1946 działało w Wieluniu kino objazdowe, a przed seansami wygłaszano krótką rozprawę propagandową na temat aktualnych wydarzeń politycznych. Repertuar kina „Wolność” opierał się w części na propagandowych filmach radzieckich, które nie cieszyły się dużą frekwencją.

Okres PRL-u

W kolejnych latach przeprowadzono remont obiektu i zmniejszono ilość miejsc na widowni do 200. Szczególnie zimą trudno było dostać bilety. Do dziś z opowieści mieszkańców można usłyszeć o awanturach przy kasie, a nawet interwencji milicji. Kino „Wolność” grało dwa seanse dziennie, jednak widownia była wypełniona po brzegi. W 1958 r. „Wolność” zmieniło nazwę na „Odra” i było administrowane przez Okręgowy Zarząd Kin w Łodzi. Obiekt zamknięto w 1973 roku.

Ciekawostką jest fakt, że przed kilka lat w tak niedużym mieście jakim jest Wieluń, funkcjonowały dwa kina. Wcześniej wspomniana „Odra” powstały w latach 1959-1962 Kinoteatr „Syrena”. Nowoczesne, jak na owe czasy, kino powstało przy ul. Narutowicza i mogło pomieścić 578 osób.

Inwestorem obiektu była Powiatowa Spółdzielnia Usług Wielobranżowych. To właśnie pracownicy spółdzielni byli pierwszymi pracownikami kina. W tym okresie do Wielunia bardzo chętnie przyjeżdżały czołowe zespoły, opery czy kabarety z całego kraju. Co tydzień odbywały się wydarzenia kulturalne niezwiązane z działalnością kinową. Odwiedzający byli zachwyceni, szczególnie akustyką sali.

Następnie „Syrena” została wydzierżawiona przez Okręgowy Zarząd Kin w Łodzi – wtedy skupiono się głównie na działalności filmowej. Kopie dostarczał łódzki Oddział Centrali Rozpowszechniania Filmów. W 1975 r., zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki, obie instytucje przekształcono w Okręgowe Przedsiębiorstwo Rozpowszechniania Filmów (OPRF). Kolejna zmiana miała miejsce w 1989 roku, kiedy to OPRF przemianowano na Okręgową Instytucję Rozpowszechniania Filmów. Kiedy niespełna cztery lata później przekształcono ją w spółkę Centrum Filmowe Helios, nowi decydenci zrezygnowali z prowadzenia kina w Wieluniu.

Lata 90.

Ryzyko prowadzenia tak dużego obiektu podjęła Henryka Błasiak, która wraz z córką Agnieszką Kuczmą prowadziła kino do 2010 roku. Z biegiem lat prowadzenie kina stało się coraz trudniejsze. Duży wpływ miała na to stale spadająca frekwencja, która w latach 90. związana była z rozpowszechnieniem filmów wideo. Nastała era domowych odtwarzaczy i pirackich kaset. W latach 1994-1998 łącznie wyświetlono zaledwie 2 407 seansów dla 88 351 widzów. Henryka Błasiak wspomina, że do Wielunia przyjeżdżało wiele firm chętnych kupić i przebudować obiekt np. na salon samochodowy, hurtownię, bank, a nawet ryneczek handlowy.

W międzyczasie tzn. w 1995 r. kino „Syrena” zmieniło właściciela i stało się własnością Gminy Wieluń. Niedługo po tym administratorem kina został Wieluński Dom Kultury i jest nim do dnia dzisiejszego. Z uwagi na fatalny stan budynku w roku 2012 władze miasta podjęły decyzję o generalnej przebudowie obiektu.